ein Bild ein Bild
Sitemize Hoşgeldiniz, Ziyaretçi! Giriş Yap Kayıt Ol


Konuyu Değerlendir
  • 0 Oy - 0 Ortalama
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
4. Salman Mümtaz
#1
4. Salman Mümtaz

Mustafa CEYLAN-Öldürülen Şairler-Cilt-2-Sayfa:280285
 
Gece kuşlarının rüyâlarımıza getirdiği Sbirya ayazlarında Hüseyin Cavid  veya Yusuf Vezir Çemenzeminli’yi görür, donar kalırım bazen. Yürürüm ışığa, aşka başım dik…

Gün  öğle  vaktine  yöneldiğinde,  Mikayıl  Müşfik,  Ahmet  Cavad,  Ali  Nazim, Hacıkerim Sanılı, Seyid Hüseyin, Salman Mümtaz, Bekir Çobanzade, Tağı Şahbazi, Hacıbaba Hezerli, Semed Mensur, Büyükağa Talıbi, Kantemir, Emin Abid, Mustafa Kuliyev , Atababa Musahanlı olur kurşuna dizilirim.
 
Damçılı   bulag   olur   yüreğim   ve   bir   tren   kalkar   içimdeki   istasyondan; Kağızmanlı  Hıfzı  olurum,  Çıldırlı  Aşık  Şenlik  olurum  çıkarım  yollara,  el sallarım ruh kökümün trenlerine… Sonra küçük yaşta Gence’de yetim kalan Ahmet Cevat olurum, kelimelerden bayrak çizerim göklerin dipsiz ve sonsuz zirvelerine…
 
Bir türkü dolanır dilime. Önce “Lâleler” der, sonra “Ceylan Ovası”na iner ve ardından “Kızıl gül olmayaydı” der dururum…
*
Çırpın Karadeniz çırpın… Yan Hazar, ağla Aras, hıçkır Van Gölü… Karabağ kara  bahtına  kalmasın,  bahtını  Türkçe  eylesin  Mevlam,  ak  eylesin,  gül eylesin.. Ümmü Gülsüm’ün Bakü’ ye saklanan, siner yakan evlad hasreti yağmur olup yağsın… Sular Türk ve Türkçe aksın. Tebriz’ den bir gül at
Bakü’ye kokusunu Ankara’dan duyayım olmaz mı?
 
*
[b]Selman    Mümtaz [/url][/b]
Azerî edebiyat  araştırmacısı  ve  şairi,  halk  edebiyatı  bilimcisi, Azerî edebiyati tarihçisi, ilim adami[1].
1887'de  babasının  vefatindan  sonra Aşkabat'daki  dayısının  himayesinde büyümüş ve orada tahsiline başlamıştır.
Burada Mirze Esedullah adlı bir hocadan Arapça ve Farsça yanında Urduca’ da ögrenmiştir.
Kuvvetli  bir  hafizaya  sahip  oldugu  için  birçok  şiiri  ezberlemişti.  Islâm halklarının dillerini bilmesi onda Doğu edebiyatlarına karşı bir ilgi uyandırdı[1].

Tiflis'te Molla Nasreddin dergisi çıktıktan sonra Selman Mümtaz da bu satirik derginin yazarları arasında yer aldı. Aynı zamanda klasik tarzda şiirler de yazıyordu. Aşkabat'ta arkadaşlarıyla birlikte edebi bir meclis kurmuştu.1908- 1909 arasında başta Molla Nasreddin olmak üzre Azeri matbuat organlarında yayınladığı satirik şiirler ve yazılarla dikkati çekti. Bu gibi eserlerinde vatan, millet   sevgisini   yüceltiyor,  sosyal   hayattaki  bozuklukları   teşhir   ve   ifşa ediyordu[1].
Kavsî Tabrizi'nin divanını ilk defa eksik olarak Selman Mümtaz yayımlamıştır.
(Bakü 1925)[2]. 1925'te Vagıf'ın şiirlerini   ayrı   bir   kitap   hâline   getirir[3].   
Selman   Mümtaz Habîbi, Fuzûlî, İmadeddin Nesimî, Şah İsmail Hatai gibi Azeri şairlerle ilgili ilk çalışmaları yapmıştır[4].

Hatai'nin yazdığı "Dihnâme"yi ilk defa ele alan Selman Mümtaz'dır ("Maarif ve Medeniyet" mecmuasının Bakû 1924 tarihli, 4-5, 8-9, 10-11 sayılarında)[5]. Azerbaycan Yazmalar Fonu'nda Hatai'nin divanın XVII. Yüzyıla ait nüshasının bir kopyası bulunmaktadır. Bakü'de yayınlanan Şah ismail Divanı'nın baskıları buna dayanmaktadır. Bu nüshadan ilk yararlanan Selman Mümtaz olmuştur. Hatâ'î'nin divanının ilk neşri de Selman Mümtaz'a aittir[6]. Vazeh'in şiirlerinden  ve  onların  elyazmalarından  örnekler  ilk  defa  Selman
Mümtaz  tarafından  "Mirza  Şefi  Vazeh  Kitabı,  Bakü,  1926"  adıyla neşredilmiş[7].

Emrah'tan, yurt dışında ilk söz açan araştırmacı Selman Mümtaz'dır. Emrah'ın iki şiirini yayınlıyan Selman Mümtaz, Emrah'ın yaşadığı yerin belli olmadığını yazmaktadır[8]. "Rus zulmü" kurbanı iken 1937'de hapse atılmış, hakkında alınan karar gereği 1941'de Rusya'nın Oryol şehrinde  kurşuna  dizilerek  infaz  edilmiştir.  "Rus Zulmü" kurbanları arasında Vezir Çimenzeminli, Sanili, Atababa Musahanlı, Ali Nazım, Tagı Şehbazi, Seyid Huseyn, Talibli ve Ali Razi gibi değerli araştırmacı, münekkit, şair ve yazarın da adları vardır[9].(1)
*
“Tam adı Salman Meşedi Muhammed Emin oğlu Askerzade olan şairimiz
1884’te Şeki’de doğdu. Edebiyat tarihçisi, araştırıcısı ve şairdir. Bolşevikler onu herhalde bu sebeple vatan haini sayıp öldürmüşlerdi. Salman Mümtaz şair olarak tanınmış olmasına rağmen bu güne kadar onun şiirleri yayımlanmamıştır.  Aşağıdaki  iki  şiiri  ilk  defa  31  Aralık  2004’te  525-ci Gazetede yayımlanmıştır. Her iki şiir de Muhammed Emin oğlu Salman Mümtaz imzasını taşır. “Enveriyye” adlı ilki 1918’de Gence’de yazılmış ve Osmanlının meşhur harbiye nazırı, başkumandan vekili, mirliva, padişahın damadı Enver Paşa’ya hasredilmişti.
 
Enver Paşa, Sovyet hakimiyetinden önce Azerbaycan’da bütün kitapçılarda renk renk büyük portreleri satılan ve bu portreleriyle binlerce Azerbaycan Türkünün  evini  süsleyen,  onlara  sevinç  ve  gurur  bağışlayan  Edirne  fatihi olarak  Azerbaycan Türklerinin  de  kalplerini fethetmişti. Enver Paşa Azerbaycan’da, Azerbaycan Cumhuriyeti devrinde 1918’de kurtarıcı Kafkas İslam Ordusunu Azerbaycan’a gönderen nazır olarak da sevilirdi.  Hakkında  nağmeler  düzülür  ve  sanatkarlar  bunları  şenliklerde,bayramlarda coşkuyla okurlardı. Bugün Azerbaycan’da ise onun kardeşi Nuri Paşa daha çok tanınır. Burada yayımlanan şiirler Elyazmaları Enstitüsü’nde saklanmaktadır (Fon 20, liste 1, saklama birimi 216) ve onlar büyük bir nakışlı kağıda basılıdır. Muhtemelen şair, ilk şiiri Şeki’ye gelmiş olan Nuri Paşa vasıtasıyla Enver Paşa’ya ulaştırmak için güzel bir şekilde bastırmış ve çok miktarda dağıtmıştı.
 
“Öyün, Millet” başlıklı ikinci şiir Enver Paşa’nın küçük kardeşi 1918’de Bakü’yü Rus-Ermeni işgalcilerinden temizleyen Azerbaycan’ın bağımsızlığı uğrunda savaşan  9.  ordu  kumandanı  ferik  Nuri  Paşa’ya  (Killigil)  hasredilmiştir. Bu şiir “Azerbaycan Gazetesi”nin 30 Teşrin-i evvel (Ekim) 1918 günlü 26. nüshasında yayımlanmıştı. Başlığının altında “İşbu abdar şiir, Kafkasya İslam Ordusu baş kumandanı devletli ferik Nuri Paşa efendimiz hazretlerinin Şeki’ye vürudu münasebetiyle Kafkasya  şuarasından  muhterem Muhammed  Emin oğlu Salman Mümtaz Efendi tarafından bedaheten (doğaçlama) ve paşa hazretlerinin nam-i namilerine ithafen tab ve neşr edilmiştir, diye bir not düşülmüştü.
Şair bu şiiri, Şeki’de okuduğunda Nuri Paşa ona Türkiye nişanı vermişti, şair tutuklandığında ise karısı bu mektubu yok etmeye mecbur kalmıştı.
 
Enveriyye
 
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!
Seninle fahr edir şimdi büyük sultan, ulu kayser
Ki, sensen dahi-yi devran, sensen fatih-i kişver,
Sana şayestedir elhakk tila ovrengü zer efser .
Doğar mı mader-i giyti senin tek bir de bir ner er
Hayali ay kimi aydın, meramı gün kimi Enver?!
 
Sehab-i küfrü ten böldün, kılınç darbıyla etdin şakk,
Çıkartdın milleti yekser ışıklı günlere elhakk,
Ayıltdın Türkleri, verdin demadem Türküğe revnak
Sana bu işde yardımcı yakin oldu cenab-ı Hakk,
Sen oldun Hazret-i Hakkın sefa-yı lutfuna mazhar
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!
 
selman gayretin çekdin, gözetdin Türkün namusun,
Dağıtdın haver-i İslamdan küffar kabusun.
Mesacidden dilerdi Rus asa öz nehs nakusun ,
Güneşden parlak amalın olup Şark ehline ezher,
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!
 
Munzam ordunu birden ser-i adüvvane saldırdın,
“Kıral”lar rişesin kırdın, “karol”lar tacın aldırdın,
Edip mağlup küffarı, neva-yı suru çaldırdın,
Hilal-i arşa yükseltdin”, “gün”ü eflake kaldırdın.
Nihal-i maksad-ı fikrin getirdi tatlı bir nevber,
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!
 
Ziya-yı fikrin ile ziyasızdık, ziyalandık,
Cefa vü cevr çekmişdik, fütuhunla sefalandık,
Liva-yı nusretin ile , bihamdillah, livalandık,
Hakir ü pest olmuşduk, ucaldık, itilalandık.
Tamamen Kafkas’ın ehli gönüldendir sana asker
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!
 
Saadet devri, söz yok kim, yetirmiş şanlı cahidler,
İğitler, kahraman erler, şücaetli mücahidler,
Buna tarihde vardır dahi binlerce şahidler,
Dikipdir onlara şahlar neçe yerde müşahidler.
Yapar millet sana layık tiladan heykel-i ekber.
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!
 
Semada yıldırım tek parlayan dem tiğinin berki
Işıklandırdı şemsasa seraser alem-i Şarkı,
Nisar-ı hak-i payınçün düzüldü bin güzel şarkı ;
Benim naçiz şiirimle veli var onların farkı
Mübarek vechini görcek tapar eşarımız ziver,
Yaşa, ey gazi-yi azam, yaşa, ey muhteşem Enver!

*
 
Öyün, millet
 
O gün millet ki eltafı olup şevketli sultanın,
Hilalin halesi kılsın ihata Türk evtanın .
 
Tefahur eyle, ey millet, muradın hasıl olmuşdur,
Daha eflake yükselmez enin-i ah ü efganın.
 
Ziyasız Rus zulmünden o yüksek ruhun ölmüşdü,
Dökürdü şişeye her dem şerabi nab tek kanın.
 
Kızılgül tek açıl, gül, gör ki Türkün şanlı ordusu
Revak-ı arşa nasbetmiş büyük Osmanlı unvanın.
 
Semaya doğru tuğrul tek sen, ey Türk oğlu, uç, yüksel
Ki, sensen şanlı evladı şerefli eski Turanın.
 
Bulut altında kalmışdı eğerçi kevkeb-i bahtın ,
Gör imdi necm-i zahir tek hilalın, necm-i tabanın .
 
Gerek tak-ı mukarnasdan asılsın Türkün tuğrası
Melekler zib-i duş etsin livasın Al-i Osmanın .
 
Bütün, Mümtaz, ellerden olar Türk milleti mümtaz ,
Sürer bundan sonra Türklük şerefli-şanlı devranın.”(2)

(1):tr.wikipedia.org


 
^ a b c Yavuz Akpınar. Azeri edebiyatı araştırmaları. Dergâh Yayınları, 1994.
512 s. S. 478.
^ Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi: Balaban, Mustafa Rahmi - Besir
Ağa, Moralı. Türkiye Diyanet Vakfı, Bekir Topaloğlu. Türkiye Diyanet Vakfı,
1992. S. 70.
^ Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi: A-Atatuğ. Atatürk Kültür Merkezi
Başkanlığı, 2002. S. 140.
^ Türkiye  Diyanet  Vakfı  İslâm  ansiklopedisi.  Türkiye  Diyanet  Vakfı,  İslâm
Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü, 1996. S. 375.
^ Türk dili ve edebiyatı dergisi. Burhaneddin Erenler Matbaası, 1965. S. 128.
^ Babek Cavanşir, Ekber N. Necef. Şah İsmail Hatâʼî külliyatı: Türkçe divanı,
Nasihat-name,  deh-name,  Tuyuğlar,  Koşmalar,  Geraylılar,  Varsağılar  ve
Bayatılar. Ismāʻīl I (Shah of Iran). Kaknüs Yayınları, 2006. S. 154-155.
^ Türk dünyası edebiyat tarihi. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2004. S.
506.
^ Mill̂ı  Folklor  Araştırma  Dairesi  yayınları.  Mill̂ı  Folklor  Araştırma  Dairesi
Başbakanlık Basımevi, 1976. S. 298.
^ Tarih: Türk dünyası tarih ve kültür dergisi. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı,
2001. S. 55.
(3)          : ufukotesi.com,   Doç.Dr.Fethi   GEDİKLİ,   Adalet   TAHİRZADE Köşe yazısından
 
Cevapla
  


Foruma Git:


Konuyu Görüntüleyenler: 1 Ziyaretçi

Android Haberler | Ansansanat | Borsa Yorumla | Gülce Edebiyat | Türkçe Dersi