[mceylan]

15-Ali Razi Şamçızade

MUSTAFA CEYLAN / ÖLDÜRÜLEN ŞAİRLER-CİLT:2-Sayfa :326-329

 
 

1937 yılının soğuk gecelerinden biri. Hava karalmamış şehir halkı evlerine varmışlar, telaşe sona ermişti. Gece hayli ilerlemişti. Şehrin tek-tek evlerinde ışıklar yanıyordu. Işıklı evlerden birisi de Gence’ li yazar, şair ve pedagog Ali Razi Şamçizade’ nin idi. Bu evde seher vaktine kadar ışık sönmezdi. Son zamanlarda bu evden ışıklar yansımıyordu ve bununla da büyük bir faciadan üzücü haberler veriliyor demekti...

*

Genellikle hangi şekilde yapılırsa yapılsın mahkemede ifade alanlar, kendilerine söylenilen maksada ulaşmak için her türlü bilgi, belgeden, söylenti ve yalandan, her cins  vasıtadan istifade etmek zorundaydılar. Onların esas görevi, tarafsız olmak değil, suçsuz dahi olsa, yüklenilecek iftiralarla karşısına geleni suçlu çıkarmaktı…

Samçızade’  nin  aleyhinde  yalan  beyanlarda  bulunan  9  kişinin  "şahidliği'ni esas tutarak, Moskof zulüm yasalarının 75 nci maddesi ile suçlu bulunup, tutulan tutanaklar onaya gönderilir.

Fakat öyle bir şey olur ki, suçlama da 75.nci madde esas alındığı için, karar adeta direkten döner ve 2 mart 1937 tarihinde ikinci bir karar alınır ve denir ki:

“Ali Razi Şamçizada Azarbaycan SSR c / m 75. maddesine dayandırılan karar 11251 sayılı arşivin YIII maddesinden gönderilsin ve hapis olan kişi tahliye

edilsin...”

Ali Razi'nin sevinci uzun sürmez. 3 ay 27 gün geçtikten sonra, 29 Temmuz 1937 tarihinde XDİK-ya şahit kısmını davet ederek, evinden zorla derdest edilir ve hapse atılır. Ve hakkında 155 sayılı “order” yazılır.

*

Eğitimci, şair Şamçizada Ali Razi 1880 yılında Kirovabad’ da (Corum) doğdu. O, Kirovabad Merkez bankasında hazinedar (kasiyer), yoklayıcı (kontrolör) olarak da görev yaptı.

1937 yılında partiden ihraç edildi.

Ali   Razi'nin   hapishaneden   çıktığından   haberdar   olmayanlar   tarafindan Yazarlar Birliği'nde aydınlara karşı uygulanan takip ve suçlamalar sürdürülüyordu. 18 mart 1937 günü Yazarlar Birliği toplantısının akşam toplantısında kızıştırıcı konumu ila seçilen, M.Müşfiq’ in, A.Cevad’ ın başta birçok görkemli şairlerin mahvına sebep olan va bunun için de özel "hazırlık

yapmış olan", yazarlığı da kimse tarafından bilinmeyen Feyruz adlı bir şahıs konuşma yapmak için söz istemiştir. Bu konuşmacı Ali Razi’ nin pantürkist, karşı devrimci ve milliyetçi birisi olduğunu işaret ederek suçlamaya çalışmıştır. Elbette ki suçlanan sadece Ali Razi değil, öteki yurtsever yazar ve ozanlardı.

29   Temmuz   1937   tarihinde   Kirovabad   Şahar   XDİK-nın   baş   teğmeni Qamrekeli, serjant Lixaçovun takdimatı ila Ali Razi hapis edilir. Hapsin sababında gösterilir ki, o, aksinqilabçı (karşı devrimci), antisovyet teşkilâtının faal üyesi gibi iş yaparmış.

Soruşturmalar, sorgular peşpeşine devam eder…

2 Ağustos 1937 günü yapılan ilk sorgusundan anlaşılıyor ki, 1936 yılında Azarbaycan  Kand  Tasarrüfatı  Enstitüsü"nde  “ellar  babası"  ile  ilgili  bir  şiir okumuşdu. Şiirin mazmunu sorgucu komutanın "merakına" mucip olur. Şairimiz,  o  toplantıda  hiçbir  şiir  okumadığını  sadece  enstitünün  talebesi Şirzad  Aliyeva  demiş  ki,  kendisinin  Konserlerinin  arasında  "Koba"  veya

"Quba" adına rast geldiğini bunları ayırt edemediğini, ayırd eden bir açıklama yapmasını istemişti.

Şairimiz, ben, "Koba" Stalin'in lakabidir demedim ve Stalin’in başka başka lakaparı varsa da onları da bilmiyorum diye cevap vermiştir.

Sorgulayan komutanın sürekli ısrarı üzerine A.Razi de "Quba" sözünü “arab elifbası ile yazdım.Neden yazdım onu da hatırlamıyorum” diye cevap verir.

13 Kasım 1937 yılda müstantik(sorulayan komutan) tarafından tekrar ifade vermeye çağrılır. Bir türlü beklediği cevabı alamayan sorgu görevlisi, son olarak Ali Razi'yi her şeyi itiraf etmeye "davet eder" ve aksi halde bu sonuçla neyle  karşılaşacağını  da  anlatır.    Fakat  şairimiz,  onların  istediği  şekilde

hatırladığını söylemez, kabul etmez…

Son ifadesinden sonra ise ona kendisi hakkında malumat vermesini söylerler. Malum olur ki, A.Razi devrimden evvel "talep" mescidinde mollalığı öğrenmiş, bir  o  kadar  da  okuduktan sonra  oradan  uzaklaşıp,  Maşadi  0sad, Maşadi Abbasqulu va Karbalayi Bağıroğlu’ nun yanında bir süre çalışmıştır. Daha sonra 1919 yılına kadar öğretmenlik yapmış, Müsavat hükümeti döneminde

ise 6 ay bir kuruluşta evrak kayıt memuru olarak çalışmıştır.

Sovyet  hakimiyeti  döneminde  1922  yılında  İran'a  gidip,  bir  süre  sonra Kirovabada döner va fasılasız olarak Sovyet parti idarelerinde çalıştı.

1920 yıldan 1937 ila qadar "Adalat" partisinin üyesi oldu.

*

7 Ocak 1938 yılda sadr İ.T.Nikitçenkonun, üzvlar: B. İ. İevleva, P.E.İşenkonun iştiraki ila 1880 yılı doğumlu Şamçizada Ali Razi Yahya oğlunun Azerbaycan cinayet yasalarının 64, 70, 73 maddeleri ile aşağıdaki karar alınır:

"1936 yılından aksinqilabi (karşı devrimci) faaliyyati, terörizm, diversiyon (tahribatçılıq)

ile burjuva-milliyetçi taşkilâtın üyesi gibi, hepsinin silahlı isyana hazırlık olduklarının görülmesinde Sovyet hükumetinin kararına göre kurşunlanarak öldürülmeye mahkum edilir."

 

Karar Şamçizada Ali Razi'nin birinci hapsinden tam bir yıl sonra verilir.

1880 yılında doğmuş Şamçizada Ali Razi Yahya oğlu 1938, Ocak ayının 7 nden 8 ine geçen gece kurşunlanarak öldürülür..

Ve  vatan  haini  diye  suçladıkları  Saçızade’  nin  hayat  arkadaşı  Zümrüt Mammad kızı Şamçizade’ nin de Kirovabad şehrinden çıkmaması için karara ekleme yapılmıştır. Şamçizadanin evinde silah, kıymetli aşyalar ve aksinqilabi (karşı devrimci) belgeler bulunabileceiğinden bahisle evinde de arama yapılmasına, bulunabilen ne varsa müsadere edilip devlet hesabına geçirilmesini dair karar da   alınmıştır.
 

Her  bir  adımı  izlenen  Zümrüt  Şamçizade  hakkında  lazimı  yerler  Sattar Safarov adlı birisi aşağıdaki malumatı verir:

 

"Şu anda İstanbul İli, Tolstoy kucasi 5 da Zümrüt Şamçizada oğlu Ayazla Şahsanamin manzilina bir Neca gündür taşındı. Bugün hamişalik yaşamak için Kirov- Abada gidiyor. Orada Kasum kucasi 8-da olan ikinci oğlu Nadirla yaşayacak. "

*

Şamçizada Ali Razi Yahya oğluna 13 Mayıs 1958 yılında beraat verilmiştir.