13/06/2018, 16:17
15-Ali Razi Şamçızade
MUSTAFA CEYLAN / ÖLDÜRÜLEN ŞAİRLER-CİLT:2-Sayfa :326-329
29 Temmuz 1937 tarihinde Kirovabad Şahar XDİK-nın baş teğmeni Qamrekeli, serjant Lixaçovun takdimatı ila Ali Razi hapis edilir. Hapsin sababında gösterilir ki, o, aksinqilabçı (karşı devrimci), antisovyet teşkilâtının faal üyesi gibi iş yaparmış.
2 Ağustos 1937 günü yapılan ilk sorgusundan anlaşılıyor ki, 1936 yılında Azarbaycan Kand Tasarrüfatı Enstitüsü"nde “ellar babası" ile ilgili bir şiir okumuşdu. Şiirin mazmunu sorgucu komutanın "merakına" mucip olur. Şairimiz, o toplantıda hiçbir şiir okumadığını sadece enstitünün talebesi Şirzad Aliyeva demiş ki, kendisinin Konserlerinin arasında "Koba" veya
Son ifadesinden sonra ise ona kendisi hakkında malumat vermesini söylerler. Malum olur ki, A.Razi devrimden evvel "talep" mescidinde mollalığı öğrenmiş, bir o kadar da okuduktan sonra oradan uzaklaşıp, Maşadi 0sad, Maşadi Abbasqulu va Karbalayi Bağıroğlu’ nun yanında bir süre çalışmıştır. Daha sonra 1919 yılına kadar öğretmenlik yapmış, Müsavat hükümeti döneminde
Ve vatan haini diye suçladıkları Saçızade’ nin hayat arkadaşı Zümrüt Mammad kızı Şamçizade’ nin de Kirovabad şehrinden çıkmaması için karara ekleme yapılmıştır. Şamçizadanin evinde silah, kıymetli aşyalar ve aksinqilabi (karşı devrimci) belgeler bulunabileceiğinden bahisle evinde de arama yapılmasına, bulunabilen ne varsa müsadere edilip devlet hesabına geçirilmesini dair karar da alınmıştır.
MUSTAFA CEYLAN / ÖLDÜRÜLEN ŞAİRLER-CİLT:2-Sayfa :326-329
1937 yılının soğuk gecelerinden biri. Hava karalmamış şehir halkı evlerine varmışlar, telaşe sona ermişti. Gece hayli ilerlemişti. Şehrin tek-tek evlerinde ışıklar yanıyordu. Işıklı evlerden birisi de Gence’ li yazar, şair ve pedagog Ali Razi Şamçizade’ nin idi. Bu evde seher vaktine kadar ışık sönmezdi. Son zamanlarda bu evden ışıklar yansımıyordu ve bununla da büyük bir faciadan üzücü haberler veriliyor demekti...
*
Genellikle hangi şekilde yapılırsa yapılsın mahkemede ifade alanlar, kendilerine söylenilen maksada ulaşmak için her türlü bilgi, belgeden, söylenti ve yalandan, her cins vasıtadan istifade etmek zorundaydılar. Onların esas görevi, tarafsız olmak değil, suçsuz dahi olsa, yüklenilecek iftiralarla karşısına geleni suçlu çıkarmaktı…
Samçızade’ nin aleyhinde yalan beyanlarda bulunan 9 kişinin "şahidliği'ni esas tutarak, Moskof zulüm yasalarının 75 nci maddesi ile suçlu bulunup, tutulan tutanaklar onaya gönderilir.
Fakat öyle bir şey olur ki, suçlama da 75.nci madde esas alındığı için, karar adeta direkten döner ve 2 mart 1937 tarihinde ikinci bir karar alınır ve denir ki:
“Ali Razi Şamçizada Azarbaycan SSR c / m 75. maddesine dayandırılan karar 11251 sayılı arşivin YIII maddesinden gönderilsin ve hapis olan kişi tahliye
edilsin...”
Ali Razi'nin sevinci uzun sürmez. 3 ay 27 gün geçtikten sonra, 29 Temmuz 1937 tarihinde XDİK-ya şahit kısmını davet ederek, evinden zorla derdest edilir ve hapse atılır. Ve hakkında 155 sayılı “order” yazılır.
*
Eğitimci, şair Şamçizada Ali Razi 1880 yılında Kirovabad’ da (Corum) doğdu. O, Kirovabad Merkez bankasında hazinedar (kasiyer), yoklayıcı (kontrolör) olarak da görev yaptı.
1937 yılında partiden ihraç edildi.
Ali Razi'nin hapishaneden çıktığından haberdar olmayanlar tarafindan Yazarlar Birliği'nde aydınlara karşı uygulanan takip ve suçlamalar sürdürülüyordu. 18 mart 1937 günü Yazarlar Birliği toplantısının akşam toplantısında kızıştırıcı konumu ila seçilen, M.Müşfiq’ in, A.Cevad’ ın başta birçok görkemli şairlerin mahvına sebep olan va bunun için de özel "hazırlık
yapmış olan", yazarlığı da kimse tarafından bilinmeyen Feyruz adlı bir şahıs konuşma yapmak için söz istemiştir. Bu konuşmacı Ali Razi’ nin pantürkist, karşı devrimci ve milliyetçi birisi olduğunu işaret ederek suçlamaya çalışmıştır. Elbette ki suçlanan sadece Ali Razi değil, öteki yurtsever yazar ve ozanlardı.
29 Temmuz 1937 tarihinde Kirovabad Şahar XDİK-nın baş teğmeni Qamrekeli, serjant Lixaçovun takdimatı ila Ali Razi hapis edilir. Hapsin sababında gösterilir ki, o, aksinqilabçı (karşı devrimci), antisovyet teşkilâtının faal üyesi gibi iş yaparmış.
Soruşturmalar, sorgular peşpeşine devam eder…
2 Ağustos 1937 günü yapılan ilk sorgusundan anlaşılıyor ki, 1936 yılında Azarbaycan Kand Tasarrüfatı Enstitüsü"nde “ellar babası" ile ilgili bir şiir okumuşdu. Şiirin mazmunu sorgucu komutanın "merakına" mucip olur. Şairimiz, o toplantıda hiçbir şiir okumadığını sadece enstitünün talebesi Şirzad Aliyeva demiş ki, kendisinin Konserlerinin arasında "Koba" veya
"Quba" adına rast geldiğini bunları ayırt edemediğini, ayırd eden bir açıklama yapmasını istemişti.
Şairimiz, ben, "Koba" Stalin'in lakabidir demedim ve Stalin’in başka başka lakaparı varsa da onları da bilmiyorum diye cevap vermiştir.
Sorgulayan komutanın sürekli ısrarı üzerine A.Razi de "Quba" sözünü “arab elifbası ile yazdım.Neden yazdım onu da hatırlamıyorum” diye cevap verir.
13 Kasım 1937 yılda müstantik(sorulayan komutan) tarafından tekrar ifade vermeye çağrılır. Bir türlü beklediği cevabı alamayan sorgu görevlisi, son olarak Ali Razi'yi her şeyi itiraf etmeye "davet eder" ve aksi halde bu sonuçla neyle karşılaşacağını da anlatır. Fakat şairimiz, onların istediği şekilde
hatırladığını söylemez, kabul etmez…
Son ifadesinden sonra ise ona kendisi hakkında malumat vermesini söylerler. Malum olur ki, A.Razi devrimden evvel "talep" mescidinde mollalığı öğrenmiş, bir o kadar da okuduktan sonra oradan uzaklaşıp, Maşadi 0sad, Maşadi Abbasqulu va Karbalayi Bağıroğlu’ nun yanında bir süre çalışmıştır. Daha sonra 1919 yılına kadar öğretmenlik yapmış, Müsavat hükümeti döneminde
ise 6 ay bir kuruluşta evrak kayıt memuru olarak çalışmıştır.
Sovyet hakimiyeti döneminde 1922 yılında İran'a gidip, bir süre sonra Kirovabada döner va fasılasız olarak Sovyet parti idarelerinde çalıştı.
1920 yıldan 1937 ila qadar "Adalat" partisinin üyesi oldu.
*
7 Ocak 1938 yılda sadr İ.T.Nikitçenkonun, üzvlar: B. İ. İevleva, P.E.İşenkonun iştiraki ila 1880 yılı doğumlu Şamçizada Ali Razi Yahya oğlunun Azerbaycan cinayet yasalarının 64, 70, 73 maddeleri ile aşağıdaki karar alınır:
"1936 yılından aksinqilabi (karşı devrimci) faaliyyati, terörizm, diversiyon (tahribatçılıq)
ile burjuva-milliyetçi taşkilâtın üyesi gibi, hepsinin silahlı isyana hazırlık olduklarının görülmesinde Sovyet hükumetinin kararına göre kurşunlanarak öldürülmeye mahkum edilir."
Karar Şamçizada Ali Razi'nin birinci hapsinden tam bir yıl sonra verilir.
1880 yılında doğmuş Şamçizada Ali Razi Yahya oğlu 1938, Ocak ayının 7 nden 8 ine geçen gece kurşunlanarak öldürülür..
Ve vatan haini diye suçladıkları Saçızade’ nin hayat arkadaşı Zümrüt Mammad kızı Şamçizade’ nin de Kirovabad şehrinden çıkmaması için karara ekleme yapılmıştır. Şamçizadanin evinde silah, kıymetli aşyalar ve aksinqilabi (karşı devrimci) belgeler bulunabileceiğinden bahisle evinde de arama yapılmasına, bulunabilen ne varsa müsadere edilip devlet hesabına geçirilmesini dair karar da alınmıştır.
Her bir adımı izlenen Zümrüt Şamçizade hakkında lazimı yerler Sattar Safarov adlı birisi aşağıdaki malumatı verir:
"Şu anda İstanbul İli, Tolstoy kucasi 5 da Zümrüt Şamçizada oğlu Ayazla Şahsanamin manzilina bir Neca gündür taşındı. Bugün hamişalik yaşamak için Kirov- Abada gidiyor. Orada Kasum kucasi 8-da olan ikinci oğlu Nadirla yaşayacak. "
*
Şamçizada Ali Razi Yahya oğluna 13 Mayıs 1958 yılında beraat verilmiştir.