25/11/2014, 19:25
Şeyhoğle Edhem Baba ve Kardeşi Ferruh Dede (110)
( 110 Kitabımızın belgeler bölümü (S.147)’nde Şeyh Oğlu Edhem Baba’nın bir ilâhisi vardır. Orada bu ilîhinin marka beytinde (son kiki dize): Yeyh Oğlu Edhem Baba / Kolu Hacı Bayram’ın diyen ve eldeki bilgilerden kimliği saptanamayan ozanın Hacı Bayram-ı Veli’nin torunu ve Ahmed Baba’nın oğlu Şeyh Edhem Baba olabileceği yolunda bir varsayım ileri sürülmüştür.Bu ilâhî Ankara’daki Hacı Bayram-ı Veli dergâhında okunurdu; kimi metinlerin (kulu Hacı Bayram’ın) sandıkları sözcüğün doğrusu Kolu olarak okunurdu.
Kitabın o kısmının basılmasından sonraki incelemelerimden elde ettiğim sonuç, Şeyhoğlu Edhem Baba’nın torun değil mürid olduğu, kardeşi Ferruh Dede’nin dekendisiyle birlikte Ak Şeşeddin’le İstanbul Fethinde bulundukları inancını kesinleştirdi. Özeti şöyledir. E.Ayverdi (Osmanlı Mimarisinde Fatih Dar-i c.IV-s.758) Okçular’dan aşağıda ‘Abdurrahman Şeref Caddesi’nde sol tarafta geniş hâcet pencereli, XIX. Asır başı yapılmış bir türbede yatar. Hadika (Ayvansarayî) bu zatın Hacı Bayram-ı Veli müridlerinden, Ak Şemseddin Hazretleri’nin pirdaşı olduğunu söyler. Halbuki sonradan sandukanınbaşına konan bir levhaya bu zâtın Eyüb Sultan’ın sakası oluğu yaılmıştır. Halk bu zâta Şeyh oğlu Edhem Baba demektedir. “Edhem Baba’nın biraderi olan (Ferruh Dede) aynı cadde üstünde, kardeşinin türbesinden biraz yukarıda bir set üzerindedir. Binâ çatılı ve kısmen ahşâb, fakat ma’murdur. Ord. Prof. A. S. Ünver (İstanbul’un Mutlu Askeri ve Şehit Olanlar, s.32) de “Şeyhoğlu- Ethem Baba Arpacı Hayruddin’in inşa ettirdiği Arpacı mescidinin karşısındaki husus3i türbede medfundur: Ak Şemsüddin Hazretlerinin pirdaşlarından olup İstanbul fethi esnasında bulunmuştur. Biraderi Furruh Dede de Otakçılar’da yıkılan hamam mukabilinde bire yakın bir türbede medfûndur”.
(İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazım Divanlar katalogu-c, Is.71) de Şuara tezkirelerinde ve sairmehazlerde adı bile kayıtlı olmayan, onbeşinci asrın Fatih,yahut Beyazıd II. Devri şairlerinden “Edhemî’nin divanından söz edilirken:
Dirlikdeyoh huzûrun u ölmekde nef’ hem Ey mâye-i hayât ü memât öldüm el-amân. Gibi beyitlerinden.hususiyle divanın (H.885. M.1480) tarihinde yazılmış bulunmasından anlaşılmıştır”. Sicil-i Osman (c.I.s.312-313) de verilen şu: (Edhem Dede) Şeyh oğludur, biraderi (Ferruh Dede) ile beraber İstanbul fethinde Ak Şemseddin ile beraber bulundular Vefatlarında Hayreddinmescidinde defnedildiler”denilmesi öteki bilgilerle birleştirilerek” bu Edhem dede, yahut Edhem Baba’nın İstanbu fethinde bulunması, şair Ethemi’nin Fatih devri şairlerinden olduğuna dair edilen tahmine ve divanının fetihde ancakyirmesekiz sene sonra yazılmış olması bahis mevzuu olan Edhemî ile Edhem dede’ninbir zat bulunduğuna dair- ihtimal kaydiyle- bir fikir verebiliyorsa da Edhem dede’nin şair olduğundan bahsedilmemesi o fikri zaiflatıyor. Mamafih Sc. Os. Sahibinin Edhemi divanını görmemiş olması mümkündür. Edhemî’nin.
……………………………………………..
……………………………………………………………….gibi dervişce sözleri de onun Sicildeki Edhem Dede olmasına bir delil sayılabilir”.
Bütün bu bilgilerin sonunda en kesin olarak bir noktaya çıkmaktadır: Şeyh Oğlu Edhem ve ferruh baba’ların Hacı bayram-ı Veli’nin müritlerinden oldukları ve İstanbul fethindeki Bayrami dervişleri arasında bulundukları….) ( ): Bayramoğlu, Fuat; a.g.e.
28. Ahmet Baba Bin Hacı Bayrıam-ı Veli
Ahmet Baba ve ondan süren Hacı Bayram soyu hakkında aşağıda özel bir bölümde bilgi verilmiştir. Bayramiliği Ankara’da Pir Ev’inde beş yüzyıl sürdüren Bayramoğullarından gelen şeylerin adları Belgelerde ve verdiğim bilgilerde izlenecektir. Bilindiği gibi Türk-İslâm dini tarikatlerinde genellikle kurucuların oğul ve torunları onların yolunu sürdürmüşlerdir. Hacı Bayram-ı Veli’nin soyunda da böyle olmuştur.
112 Abdülbaki Gölpınarlı,Mevlânâ Müzesi Küüphanesi Yazlalar Kataloğu, Ankara, 1971; (c.II,s.347 de) Yusuf Hakiki’nin divanında Hacı Bayram-ı Veli hakkındaki şiirlerden ve ona naziresinden Ak Şemseddin’in bir şiirine nazireden başka ve “Baba Ahmed adlı birisine, bir yerden gelişi d olayısiyle bir şiir, gene bu zâta bir mersiye.” Buluduğunuyazıyor. Bu divanı incelemek olanağı bulamadım. Ancak bu Ahmet Baba ya da baba Ahmed’in Hacı Bayram’ın en büyük oğlu ve onun ölümünden sonra Ankara’da ilk Şeh olarak posta oturan zat olmasını muhtemel görmekteyim. Hakik’i Çelebi’nin Hacı Bayram’a intisabı ve saygı ve sevgisini gösteren şiirleri dolayısıyla onun ailesi, oğulları ile de yakınlığı ve ilişkisi olduğun şimdilik bir tahmin olarak kaydediyorum.