[mceylan]

I.DÜNYA

 

Dünya, Kur’ân-ı kerim’de 114 yerde eçmektedir (232). Hemen hepsinden, üzerinde yaşadığımız, âhiret yurdunun zıddı olan dünya kastedilir Tasavvufi açıdan, dünya oldukça farklı değerlendirilmiştir. Meselâ, iman Gazali, dünyayı, insanlara süslü ve güzel görünerek onları kendine çeken ve Allah’a kavuşmaktan men eden çirkin bir şey olarak (233) târif eder. Dünyaya, bu menfi yaklaşım, mutasavvıfların genel bir tavrı olarak görülür Erzurumlu İbrahim Hakkı da, Gazali’den çok sonra yaşamış olmasına rağmen, aynı düşüncededir. Ona göre, dünya, fani,karanlık ve hayalden ibarettir; mihnet ve üzüntü yeridir (234)

Hacı Bayram Veli’de aynı kanâatı görmekteyiz. Hacı Bayram şiirlerinden birini, tamamen bu konuya hasrederek şöyle der:

 

Hiç kimse çekebilmez güçdür feleğin yayı

Derdine gönül verme, bir gün götürür vayı

 

Gelür güle oynaya al (da)dır seni çapüldür.

Bir bunculayın fitne kande bulunur ayı

 

Bir fani vefâsızdır kavline bir lahza karar etmez

Gâh yohsulu bay eyler gâh yohsul eder bayı

 

Çün yüzünü döndürücü bir lahza karar etmez

Nice seri pa eder, döner ser eder payı (235)

Bu mısralarda Hacı Bayram, dünyanın sıkıntı ve mihnet yeri olduğunu,güle güle, oynaya oynaya gelip insanı aldattığını, zengini fakir, fakiri zengin ettiğini, fitnesinin çokluğunu, faniliğini dile getirirken vefasız, inanılmaması, kanılmaması gereken bir yer olduğunu, insanı halden hâle soktuğunu ifâde eder.

 

---------------------

(228) Aliyyül-Kâri, Mecsûâtu Aliyy’l-Kâri (Tercümesi, Zayıf Hadisleri Öğrenme Metodu) çev:Ahmet Serdaroğlu, İstanbul 1986,s.104

(229) Bayramoğlu, Hacı Bayram, c.II.231

(230) Coşan, Mahmûd, Es’a makâlat,s.231

(231) Hacı Bektaş Veli, vilâyetnâme-i Makâlât-ı Makâlât-ı Hacı Bektaş

 

Nitekim son beyte, Hacı Bayram bu saydıklarından bir sonuç çıkarır ve şunları söyler:

Miskin Hacı Bayram,sen dünyaya gönül verme

Bir ulu imârettir alma başa sevdâyı.

Bu durumda görülüyor ki Hacı Bayram Veli, dünya konusunda,diğer mutasavvıflarla aynı kanâati taşımaktadır.

Yalnız burada şu hususa işâret etmekte yarar var;

Hacı Bayram yukarıdaki dizelerde dünyayı sevmemeyi, ona bağlanmamayı vurgularken, dünyadan el etek ekip bir köşede uzlet hayatı yaşamayı da tavsiye etmektedir. Zira, kendisi ömrü boyunca toplam içinde, el emeğinin mahsulü ile geçinmiş, insanlardan kopmak şöyle dursun,onların yardımına  koşmuştur. Hacı Bayram, dünya içinde, dünyaya gönül vermeyerek, onun geçiciliğine aldanmayarak yaşamış bir mutasavvıftır.

 

(232) Muhammed Fuat abdülbaki,el-Mu’cemu’l-Müfehres,ss.262-263

(233) İmam Gazali,kimyâ-yı Seâdet, çev:Faruk Meyan, İstanbul 1979,s.372

(234) Erzurumlu İbrahim Hakkı, mârifetn3ame,s.278

(235) Bayramoğlu, Hacı Bayram,c.II.s.232