10/02/2015, 22:32
RASİM KÖROĞLU Üstadımızın ŞİİR çalışmalarından izler (4)
Mustafa CEYLAN
******************
Her milletin, her halkın bir edebiyatı vardır ki edebiyat, o halkın en güzel, en hoş yanıdır. İlkel Afrika kabilelerinin dahi kendine özgü "halk edebiyatı" olduğunu "Kıızılderili Edebiyatı" nın buna muhteşem bir örnek olduğunu söyleyebiliriz.
Şu koca karınlı dünyada 163 ana devlet bel ki de bunun üç-beş misli de halk topluluğu bulunmaktadır. Düşünebiliyor musunuz, bütün bu toplumların her birinin şiirini. Haydi sizlerle el ele verip İnkaların, eskimoların veya Ekvatorda çam ormanlarının arasında yaşayan bir yerli kabilenin şiirlerini dinlemeye gidelim desem şaşırırsınız değil mi? Şaşırmayın, şaşırmayın. Teknolojinin bu kadar hızla ilerlediği, araştırma ve geliştirme (ARGE)çalışmalarının hız kazandığı bir zaman diliminde, MEÇHUL denen br olgunun olamayacağını sanıyorum. Tek düğme, tek objektif, tek tarayıcı, tek ekran aklınıza gelebilecek bütün KAYIPLARI VE MEÇHULLERİ, ulaşamadığınız görüntüleri anında size sunabilmekte...
Hele ki, ŞİİR sahasında bunun macerasını yaşamayı çok isterdim. Senelerini HALK EDEBİYATINA hasretmiş kişilerden birisi olarak, Dünya Halklarının özellikle ŞİİR tekniklerini, ŞİİR - MUSİKİ yansımalarını, ŞİİR-TARİH ilişkilerini araştırmayı çok isterdim...
*
Merhum şairimiz-ozanımız Rasim KÖROĞLU' nun ŞİİR Çalışmalarından izleri takip ederken bu kez, üstadımızın "TÜRK HALK EDEBİYATI' na GENEL BAKIŞ notları" nı budum ve aranan - genç şairlerimiz ve her kademedeki okul öğrencilerimiz için önemli bir kaynak olması sebebiyle harfine bile dokunmadan aynen yayınlıyorum.
Buyurun :
HALK EDEBİYATI
(GENEL)
HALK EDEBİYATI VE HALK BİLİMİN KAYNAKLARI
a) Sözlü Kaynaklar
Halk bilimi ve halk edebiyatı ürünleri sözlü kültür ortamlarında oluşur ve aktarımı da sözlü iletişim ortamında yapılmaktadır. Bundan dolayı bu ürünlerin en temel kaynağı sözlü kaynaklardır. Derleme çalışması yapan araştırmacı, araştırma konusu olan malzeme ya da metinleri derlerken, vazgeçemeyeceği işlerin başında sözlü kültür ortamına ( saha, alan ) inmek gelir. Sözlü metinleri ortaya koyanlar, icra edenler, nakledenler, araştırmacılar tarafından “sözlü kaynaklar” ya da “kaynak kişiler” olarak nitelendirilmiştir. Burada dikkat edilecek en önemli nokta halk edebiyatı ya da metinlerinin kendisi sözlü kaynakları teşkil etmektedir, bu tür ürünleri yaratan (sanatkâr), aktaran kişiler, sözlü kaynaklardır. (Aça,2004:2–3) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun11
Boratav sözlü kaynakları iki gruba ayırır
1.Metinler ve hammadde kaynakları:
a.merasimler, ayinler, oyunlar, eğlenceler, düğünler, gibi konulara ait malzeme toplamak için başvurulan toplu halde halk.
b.meşhur masal anlatıcıları, türkü söyleyicileri, eski hikayeleri nakledenler, böyle az ya da çok profesyonel olmuş halk sanatkârları.
2.Yardımcı kaynaklar: derleme çalışması sırasında derleme yapılan yerleşim biriminin sosyal yapısı, hayat şartları, ekonomik durumu, kültür durumu hakkında bilgi veren ahali ya da ahaliden kişiler, yardımcı kaynaklar içerisinde yer almaktadır. (Boratav,1942: 37–39) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun11
b)Yazılı kaynaklar
1.Orhun Yazıtları. Moğolistan’ın kuzeyinde bulunan eski Türkçe yazıtlarıdır. Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Orhun ırmağı kenarında bulunan altı yazıttın oluşur. Bunlardan üçü çok önemlidir: Kültigin (732), Bilge Kağan (735), Tonyukuk (725)
2.Çin Kaynakları: Çin kaynaklarından Hunlar, Köktürkler ve Uygurlar hakkında bilgi edinebiliyoruz. Nitekim Çin Kaynakları vasıtasıyla Köktürklerin kurttan türeyişi ile Uygurların türeyişi ve göçü ile ilgili efsane metinlerine ulaşabiliyoruz. (Aça,2004:6) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun12
3.Eski Uygur Metinleri:
4.Divannü Lügat’it Türk
5.Kutatgu Bilig
6.Atabetü’l Hakâyık
7.Tarih kitapları
8.Cönkler
9.Destan ve Efsane Metinleri
10.Seyahatnâmeler
11.Baytarnâmeler (diğer hayvanlar yanında özellikle atlar hakkında genel biligilerle at hastalıkları ve tedavilerinin anlatıldığı eserlerdir. ( Kırbıyık,1992,C.5:278) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun13
12.Falname Fal kitaplarına verilen ad. (Pala,1995:179) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
13.Fetvalar Şeyhülislam vaya müftü tarafından verilen şer’i hüküm veya karar. (Pala,1995:190) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
14.Atasözü Kitapları
15.Fütüvvetnâmeler Fütüvvet ülküsü, teşkilatı, usulü, ilkelerini belirten ve mensuplarına nizamnâme, yönetmelik görevi gören eserlerdir.( TDEA.,1979, C.3:262) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
16.Kıyafetnâmeler kişilerin dış görünüşlerinden ahlak ve karakter yapıları hakkında çıkarılan yargıları konu alan eserlerin genel adı. (Pala,1995:331) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
17.Mesneviler
18.Sûrnâmeler düğünlerden, şenliklerden. Eğlencelerden, halk sporlarından bahseden yazma eserlerdir. Genellikle minyatürlüdürler. Halk eğlenceleri, halk tiyatrosu, halk sporları, esnaf törenleri, halk oyunları, çalgılar, kıyafetler, yiyecekler ve içecekler yönünden zengin bilgi kaynaklarıdır. (Tan, 1997:56 ) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
19.Nevsâller 19.yy sonlarından itibaren yayımlanmaya başlayan yıllıklardır. El sanatları, meslekler, il dâhilindeki yatırlar, ziyaret yerleri ve adlar bakımından önemlidir. (Tan, 1997:57) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
20.Narh Defterleri Satılacak malların fiyatlarını belirleyen belgelerdir. Ticaret folkloru açısından önemlidirler. Yiyecek ve içeceklerin adları, meslekler, el sanatları konusunda da bilgiler taşımaktadırlar. (Tan, 1997:57) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
21.Vefeyâtnâmeler (vefât olmalı doğrusu) Bir ilde vefat eden önemli kişilerin vefat tarihlerini ve biyografilerini veren yazma eserlerdir. Vefeyâtnâmelerde el sanatları, meslekler, mesire yerleri ve geleneklerle ilgili bilgilere de yer verilir. (Tan, 1997:58) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
22.Divanlar Divan edebiyatımızın yanı sıra halk edebiyatı ve genel folklor bakımından da önemli eserlerdir. Âşıklardan bazıları da divan düzenlemişlerdir. (Tan, 1997:58) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
23.Zenannâmeler Kadınlarla ilgili öğütleri, ahlâk kurallarını işleyen destan ya da mesnevi türünden şiirlerdir. Genellikle aşıklar tarafından yazılmıştır. Kadınlarla ilgili inanışları, değer hükümlerini, ahlâk kurallarını, gelenekleri içermesi bakımından önemlidir. (Tan, 1997:58) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
c) Görsel Kaynaklar
Sinema, Tiyatro, Televizyon
d) Maddi Kaynaklar
1.Taşınabilir kaynaklar 2.Taşınamaz kaynaklar
Mustafa CEYLAN
******************
Her milletin, her halkın bir edebiyatı vardır ki edebiyat, o halkın en güzel, en hoş yanıdır. İlkel Afrika kabilelerinin dahi kendine özgü "halk edebiyatı" olduğunu "Kıızılderili Edebiyatı" nın buna muhteşem bir örnek olduğunu söyleyebiliriz.
Şu koca karınlı dünyada 163 ana devlet bel ki de bunun üç-beş misli de halk topluluğu bulunmaktadır. Düşünebiliyor musunuz, bütün bu toplumların her birinin şiirini. Haydi sizlerle el ele verip İnkaların, eskimoların veya Ekvatorda çam ormanlarının arasında yaşayan bir yerli kabilenin şiirlerini dinlemeye gidelim desem şaşırırsınız değil mi? Şaşırmayın, şaşırmayın. Teknolojinin bu kadar hızla ilerlediği, araştırma ve geliştirme (ARGE)çalışmalarının hız kazandığı bir zaman diliminde, MEÇHUL denen br olgunun olamayacağını sanıyorum. Tek düğme, tek objektif, tek tarayıcı, tek ekran aklınıza gelebilecek bütün KAYIPLARI VE MEÇHULLERİ, ulaşamadığınız görüntüleri anında size sunabilmekte...
Hele ki, ŞİİR sahasında bunun macerasını yaşamayı çok isterdim. Senelerini HALK EDEBİYATINA hasretmiş kişilerden birisi olarak, Dünya Halklarının özellikle ŞİİR tekniklerini, ŞİİR - MUSİKİ yansımalarını, ŞİİR-TARİH ilişkilerini araştırmayı çok isterdim...
*
Merhum şairimiz-ozanımız Rasim KÖROĞLU' nun ŞİİR Çalışmalarından izleri takip ederken bu kez, üstadımızın "TÜRK HALK EDEBİYATI' na GENEL BAKIŞ notları" nı budum ve aranan - genç şairlerimiz ve her kademedeki okul öğrencilerimiz için önemli bir kaynak olması sebebiyle harfine bile dokunmadan aynen yayınlıyorum.
Buyurun :
HALK EDEBİYATI
(GENEL)
HALK EDEBİYATI VE HALK BİLİMİN KAYNAKLARI
a) Sözlü Kaynaklar
Halk bilimi ve halk edebiyatı ürünleri sözlü kültür ortamlarında oluşur ve aktarımı da sözlü iletişim ortamında yapılmaktadır. Bundan dolayı bu ürünlerin en temel kaynağı sözlü kaynaklardır. Derleme çalışması yapan araştırmacı, araştırma konusu olan malzeme ya da metinleri derlerken, vazgeçemeyeceği işlerin başında sözlü kültür ortamına ( saha, alan ) inmek gelir. Sözlü metinleri ortaya koyanlar, icra edenler, nakledenler, araştırmacılar tarafından “sözlü kaynaklar” ya da “kaynak kişiler” olarak nitelendirilmiştir. Burada dikkat edilecek en önemli nokta halk edebiyatı ya da metinlerinin kendisi sözlü kaynakları teşkil etmektedir, bu tür ürünleri yaratan (sanatkâr), aktaran kişiler, sözlü kaynaklardır. (Aça,2004:2–3) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun11
Boratav sözlü kaynakları iki gruba ayırır
1.Metinler ve hammadde kaynakları:
a.merasimler, ayinler, oyunlar, eğlenceler, düğünler, gibi konulara ait malzeme toplamak için başvurulan toplu halde halk.
b.meşhur masal anlatıcıları, türkü söyleyicileri, eski hikayeleri nakledenler, böyle az ya da çok profesyonel olmuş halk sanatkârları.
2.Yardımcı kaynaklar: derleme çalışması sırasında derleme yapılan yerleşim biriminin sosyal yapısı, hayat şartları, ekonomik durumu, kültür durumu hakkında bilgi veren ahali ya da ahaliden kişiler, yardımcı kaynaklar içerisinde yer almaktadır. (Boratav,1942: 37–39) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun11
b)Yazılı kaynaklar
1.Orhun Yazıtları. Moğolistan’ın kuzeyinde bulunan eski Türkçe yazıtlarıdır. Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Orhun ırmağı kenarında bulunan altı yazıttın oluşur. Bunlardan üçü çok önemlidir: Kültigin (732), Bilge Kağan (735), Tonyukuk (725)
2.Çin Kaynakları: Çin kaynaklarından Hunlar, Köktürkler ve Uygurlar hakkında bilgi edinebiliyoruz. Nitekim Çin Kaynakları vasıtasıyla Köktürklerin kurttan türeyişi ile Uygurların türeyişi ve göçü ile ilgili efsane metinlerine ulaşabiliyoruz. (Aça,2004:6) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun12
3.Eski Uygur Metinleri:
4.Divannü Lügat’it Türk
5.Kutatgu Bilig
6.Atabetü’l Hakâyık
7.Tarih kitapları
8.Cönkler
9.Destan ve Efsane Metinleri
10.Seyahatnâmeler
11.Baytarnâmeler (diğer hayvanlar yanında özellikle atlar hakkında genel biligilerle at hastalıkları ve tedavilerinin anlatıldığı eserlerdir. ( Kırbıyık,1992,C.5:278) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun13
12.Falname Fal kitaplarına verilen ad. (Pala,1995:179) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
13.Fetvalar Şeyhülislam vaya müftü tarafından verilen şer’i hüküm veya karar. (Pala,1995:190) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
14.Atasözü Kitapları
15.Fütüvvetnâmeler Fütüvvet ülküsü, teşkilatı, usulü, ilkelerini belirten ve mensuplarına nizamnâme, yönetmelik görevi gören eserlerdir.( TDEA.,1979, C.3:262) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
16.Kıyafetnâmeler kişilerin dış görünüşlerinden ahlak ve karakter yapıları hakkında çıkarılan yargıları konu alan eserlerin genel adı. (Pala,1995:331) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
17.Mesneviler
18.Sûrnâmeler düğünlerden, şenliklerden. Eğlencelerden, halk sporlarından bahseden yazma eserlerdir. Genellikle minyatürlüdürler. Halk eğlenceleri, halk tiyatrosu, halk sporları, esnaf törenleri, halk oyunları, çalgılar, kıyafetler, yiyecekler ve içecekler yönünden zengin bilgi kaynaklarıdır. (Tan, 1997:56 ) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
19.Nevsâller 19.yy sonlarından itibaren yayımlanmaya başlayan yıllıklardır. El sanatları, meslekler, il dâhilindeki yatırlar, ziyaret yerleri ve adlar bakımından önemlidir. (Tan, 1997:57) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun14
20.Narh Defterleri Satılacak malların fiyatlarını belirleyen belgelerdir. Ticaret folkloru açısından önemlidirler. Yiyecek ve içeceklerin adları, meslekler, el sanatları konusunda da bilgiler taşımaktadırlar. (Tan, 1997:57) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
21.Vefeyâtnâmeler (vefât olmalı doğrusu) Bir ilde vefat eden önemli kişilerin vefat tarihlerini ve biyografilerini veren yazma eserlerdir. Vefeyâtnâmelerde el sanatları, meslekler, mesire yerleri ve geleneklerle ilgili bilgilere de yer verilir. (Tan, 1997:58) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
22.Divanlar Divan edebiyatımızın yanı sıra halk edebiyatı ve genel folklor bakımından da önemli eserlerdir. Âşıklardan bazıları da divan düzenlemişlerdir. (Tan, 1997:58) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
23.Zenannâmeler Kadınlarla ilgili öğütleri, ahlâk kurallarını işleyen destan ya da mesnevi türünden şiirlerdir. Genellikle aşıklar tarafından yazılmıştır. Kadınlarla ilgili inanışları, değer hükümlerini, ahlâk kurallarını, gelenekleri içermesi bakımından önemlidir. (Tan, 1997:58) Türk Halk Edebiyatına Giriş / Erman Artun15
c) Görsel Kaynaklar
Sinema, Tiyatro, Televizyon
d) Maddi Kaynaklar
1.Taşınabilir kaynaklar 2.Taşınamaz kaynaklar